مشاركت عمومي - خصوصي (Public-Private Partnership) مكانيزمي است كه در آن بخش عمومي (دولت و ساير نهادهاي حكومتي) به منظور تأمين خدمات زيربنايي (اعم از آب و فاضلاب، حمل و نقل، سلامت، آموزش و...) از ظرفيتهاي بخش خصوصي (اعم از دانش، تجربه و منابع مالي) استفاده مينمايد. به بيان ديگر بخش خصوصي به نيابت از دولت در برخي از وظايف و مسئوليتهاي تأمين اين خدمات نقشآفريني مينمايد. در مشاركت عمومي - خصوصي قراردادي بين بخش عمومي و بخش خصوصي به منظور تسهيم ريسك، مسئوليت، منافع و همافزايي منابع و تخصص هر دو بخش در ارائه خدمات زيربنايي منعقد ميگردد. در مشاركت عمومي - خصوصي نقش دولت از سرمايهگذاري، اجرا و بهرهبرداري در پروژههاي زيرساختي به سياستگذار و تنظيمكننده مقررات و ناظر بر كيفيت و كميت ارائه خدمات تبديل ميشود.
روشهاي انجام پروژه ميتواند در طيف وسيعي از انواع الگوها (بسته به وضعيت مالكيت و نحوه تقسيم مسئوليت و ريسكها) مورد توجه باشد. اين طيف از الگوي كاملاً دولتي شروع شده و تا كاملاً خصوصي ادامه پيدا ميكند. الگوهاي مشاركت عمومي - خصوصي مابين ابتدا و انتهاي اين طيف قرار داشته و بسته به ميزان نقشآفريني بخش خصوصي و مسئوليتها و وظايف او در پروژه (اعم از مديريت، تأمين مالي، طراحي، ساخت، بهرهبرداري) ميتواند شامل طيفي مانند شكل زير باشد:
مهمترين دليل استفاده از روشهاي مشاركت عمومي - خصوصي دستيابي به ارزش كسب شده بيشتر در مقابل منابع صرف شده نسبت به روشهاي متعارف انجام پروژه (تأمين مالي دولتي و خريد خدمات مشاوره و پيمانكاري) ميباشد. ارزش مفهومي است كه بصورت تناسب مقدار رضايت مالك پروژه در برابر منابع استفاده شده تعريف ميشود:
برآيند نقش مشاركت بخش خصوصي در جهت افزايش منافع كسب شده (اعم از كاهش هزينهها، افزايش كميت و كيفيت، انتقال ريسك، افزايش بهرهوري و...) در پروژه در قالب مفهومي به نام « ارزشآفريني منابع (Value for Money)» بيان ميگردد. مهمترين عوامل ارزشآفرين در مشاركت عمومي - خصوصي عبارتند از:
ديگر عواملي كه ممكن است ارزشآفرين باشند به ماهيت و نوع پروژه بستگي داشته و ميتوان آنها را با استفاده از تجربيات گذشته پروژههاي مشابه شناسايي نمود.
بهرهگيري از مشاركت عمومي - خصوصي در هر پروژه لزوماً منجر به افزايش منافع نشده و در برخي موارد نيز ممكن است استفاده از روشهاي مشاركتي باعث افزايش هزينه براي بخش عمومي گردد. لذا به منظور انتخاب روش انجام پروژه به شكل مشاركتي يا روش متعارف، عوامل مختلف در شكلگيري مفهوم ارزشآفريني منابع در هر پروژه بررسي و ارزشگذاري ميشود تا مبنايي براي تصميمگيري قرار گيرد. تحليل ارزشآفريني منابع براي بخش سرمايهپذير براي انتخاب بين دو روش اجراي متعارف و مشاركت عمومي - خصوصي استفاده ميشود. استفاده از چنين روشي دستيابي سرمايهپذير به ارزش مورد انتظار خود را در مقابل سرمايهگذاري انجام شده تضمين مينمايد. اين تحليل كمك ميكند تا فرصتهاي كاهش هزينه را در حالت متعارف اجرا شناسايي و ريسكهاي پروژه را بصورت بهينه تخصيص دهند. تحليل ارزش در واقع جزئي از مطالعات اوليه پروژه محسوب شده كه در آن اطلاعات مربوط به هزينههاي پروژه و منابع تأمين مالي آن، شناسايي، ارزشگذاري و تخصيص ريسكهاي پروژه و ديگر الزامات و محدوديتهاي پروژه مشخص ميگردد. يكي از نتايج اين مطالعات امكانسنجي تعيين نحوه انجام پروژه به روش متعارف يا استفاده از روش مشاركت عمومي - خصوصي بوده و هر چقدر اين مطالعه ارتباط بيشتري با مرحله ارجاع پروژه داشته باشد، احتمال دستيابي به ارزش و منافع بيشتر براي دولت افزايش مييابد. پروژه تنها در صورتي به روش مشاركت عمومي - خصوصي انجام ميشود كه تحليلها حاكي از دستيابي به ارزش و منافع بيشتر براي دولت باشد. تحليل ارزشآفريني منابع به دنبال شناسايي و تقويت عواملي است كه منجر به ايجاد ارزش در كل فرآيند اجرا و بهرهبرداري پروژه ميشود.